ชวนเที่ยว "วัดติโลกอาราม" Unseen พะเยา กับประเพณีที่มีหนึ่งเดียวในโลก

"เทศกาลสงกรานต์" เทศกาลแห่งความสุข หลายๆ คนได้กลับภูมิลำเนา รดน้ำดำหัวขอพรพ่อแม่ ผู้เฒ่าผู้แก่ และผู้หลักผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ พบปะญาติพี่น้อง เพื่อนฝูง พาลูกหลาน จูงมือคู่รัก เล่นสาดน้ำสงกรานต์กันอย่างสนุกสนาน 

ซึ่งตามแหล่งท่องเที่ยวทั่วประเทศ ก็มักจะจัดงานฉลองสงกรานต์ เพื่อดึงดูดนักท่องเที่ยวให้มาเยือน สร้างรายได้ให้กับจังหวัด ชุมชน ตลอดจนชาวบ้านที่ประกอบธุรกิจในพื้นที่ 

ขณะที่ นักท่องเที่ยว นอกจากจะพากันเล่นน้ำสงกรานต์แล้ว บางส่วนก็ถือโอกาสนี้ เข้าวัดทำบุญ เสริมสิริมงคลรับปีใหม่ไทยกัน

"เนชั่นทีวี" ขอชวนไปเที่ยว "วัดติโลกอาราม" หรือ "วัดกลางน้ำ" อีกหนึ่งสถานที่ Unseen ของ จ.พะเยา ซึ่งทุกๆ ปี จะมีการจัดประเพณีที่ถือเป็นประเพณีหนึ่งเดียวในโลก ที่นี่มีอะไรไม่ควรพลาดบ้าง ว่าแล้วก็ขึ้นรถ-ลงเรือ ไปกันเลย

วัดเก่าแก่ ตั้งอยู่กลางกว๊านพะเยา

วัดติโลกอาราม ตั้งอยู่กลางกว๊านพะเยา เป็นวัดเก่าแก่มีอายุมากกว่า 500 ปี จากหลักฐานศิลาจารึกที่ขุดพบบริเวณวัด วัดแห่งนี้เป็นวัดที่พระเจ้าติโลกราช เจ้าผู้ปกครองอาณาจักรล้านนาเชียงใหม่ โปรดให้พระยายุทธิษถิระ เจ้าเมืองพะเยา สร้างขึ้นราวปี พ.ศ. 2019-2029 

แต่เนื่องจาก ในปี พ.ศ.2482 กรมประมงได้สร้างประตูกั้นเพื่อกักเก็บน้ำ ทำให้น้ำแม่อิงและลำน้ำสาขา ซึ่งไหลลงมาจากทิวเขาผีปันน้ำเกิดการเอ่อล้นเข้าท่วมชุมชนโบราณที่ตั้งอยู่บริเวณหนองเอี้ยง จนเกิดทะเลสาบน้ำจืดขึ้นมา เรียกว่า "กว๊านพะเยา" ทำให้ชุมชนโบราณและวัดหลายแห่งจมอยู่ใต้น้ำ รวมทั้ง วัดติโลกอารามที่มองเห็นเพียงยอดเจดีย์อิฐที่โผล่พ้นน้ำขึ้นมา ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า "สันธาตุกลางน้ำ" 

ต่อมา มีการบูรณปฏิสังขรณ์ใหม่ เพื่อให้ผู้คนได้มาสักการะ จนกลายเป็นสถานที่แหล่งท่องเที่ยว Unseen ที่สำคัญ

"หลวงพ่อศิลา" 

ปี พ.ศ. 2526 ชาวประมงพื้นบ้านออกหาปลากลางกว๊านพะเยา พบพระพุทธรูปหินทรายสีขาวนวล จึงได้อัญเชิญขึ้นมาจากน้ำ ไปประดิษฐานไว้ที่วัดศรีอุโมงค์คำ แล้วถวายนามว่า "พระเจ้ากว๊าน"

หลังจากนั้น ได้มีการพบศิลาจารึกยืนยันว่า พระพุทธรูปหินทรายองค์นี้ชื่อว่า "หลวงพ่อศิลา" เป็นพระพุทธรูปประจำอุโบสถวัดติโลกอาราม ในปี พ.ศ. 2550 ทางจังหวัดจึงได้อัญเชิญหลวงพ่อศิลา มาประดิษฐานไว้ ณ วัดติโลกอาราม กลางกว๊านพะเยาที่เดิม จนถึงปัจจุบัน
 

เปิดประวัติการสร้าง “วัดติโลกอาราม" และ"พระเจ้ากว๊าน" หรือ "หลวงพ่อศิลา"
 

ดร.อัษฎากรณ์ ฉัตรานันท์ เลขานุการนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดพะเยา ให้ข้อมูลการสร้าง “วัดติโลกอาราม" และ  "หลวงพ่อศิลา" ว่า เชื่อว่า "พระเจ้ากว๊าน" หรือ "หลวงพ่อศิลา" องค์ที่เห็นอยู่นี้ ไม่ใช่พระประธานองค์ดั้งเดิม เพราะว่า วัดแห่งนี้สร้างขึ้นเพื่อสมโภชน์ เฉลิมพระเกียรติให้ “พระเจ้าติโลกราช” ซึ่งเป็นมหาราชของล้านนา เมื่อ 500 ปีที่แล้ว ถือเป็นยุคทองของอาณาจักรล้านนา

ซึ่งได้มีการทำสังคายนาพระไตรปิฎกเป็นครั้งแรก ในดินแดนสุวรรณภูมิแห่งนี้ ในปี พ.ศ. 2020 ที่วัดเจ็ดยอด หรือวัดโพธารามมหาวิหาร เชียงใหม่ ทำให้เมืองบริวารทั้งหมด จะต้องมีการเฉลิมพระเกียรติ เฉลิมพระนามให้ยิ่งใหญ่ว่า เป็นมหาราชของอาณาจักร จึงต้องมีการสร้างวัด ดังนั้นวัดที่จะสร้างถวายพระเกียรติขนาดนี้  พระพุทธรูปองค์สำคัญ น่าจะต้องยิ่งใหญ่กว่านี้ อีกทั้งเมื่อ 500 กว่าปีที่ผ่านมา วัดแห่งนี้มีการจมน้ำไป ก็อาจจะทำให้เกิดการพังทลายลงไปได้

ดังนั้น "หลวงพ่อศิลา" องค์ปัจจุบัน จึงน่าจะเป็นพระองค์สำคัญองค์หนึ่ง แต่เป็นองค์เล็กๆ ที่เหลืออยู่เท่านั้น โดยเป็นองค์ที่สมบูรณ์ที่สุด รวมถึงสร้างด้วยหินทรายเมืองพะเยาที่มีสีชมพู แต่จากการโดนฝนโดนแดดทำให้สีเปลี่ยนไป

ดร.อัษฎากรณ์ กล่าวว่า จากการที่เมืองพะเยาเป็นแหล่งผลิตหินทราย ที่นี่เลยเจอจารึกหินทรายโบราณ ที่มากที่สุดที่สุดในประเทศไทย โดยเฉพาะจารึกหินทรายที่เป็นทรงกลีบบัว เป็นจารึกที่ใช้วิธีการตอกสลักหินด้วยอักษรฝักขาม เป็นอักษรเฉพาะของล้านนา ที่มีการตอกลงไปบนหิน ที่มีความแข็ง ดังนั้นจึงมีลักษณะการตอกเฉพาะ ที่เป็นเหลี่ยมๆ ไม่เหมือนการจานลงใบลาน ที่ทำให้กลมได้ ซึ่งอักษรฝักขามที่จารึก จะบอกว่า วัดแห่งนี้สร้างขึ้นตอนไหน ซึ่งการสร้างวัดแห่งนี้ เป็นสมัยช่วงอยุธยาตอนปลายๆ ที่ล้านมีกษัตริย์คือ พระเจ้าติโลกราช ส่วนอยุธยาคือ พระบรมไตรโลกนาถ

ดร.อัษฎากรณ์ ฉัตรานันท์ เลขานุการนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัดพะเยา

"เวียนเทียนกลางน้ำ" ประเพณีที่มีหนึ่งเดียวในโลก

ในทุกๆ ปี ทางจังหวัดพะเยา จะมีการจัด "พิธีเวียนเทียนกลางน้ำ" รอบพระธาตุเจดีย์วัดติโลกอารามกลางกว๊านพะเยา ซึ่งถือเป็นประเพณีที่มีหนึ่งเดียวในโลก มีความแตกต่างจากเวียนเทียนในวัดอื่นๆ คือผู้ที่เข้ามาเวียนเทียน จะนั่งอยู่บนเรือแจว เพื่อทำการเวียนเทียนรอบลานอิฐดินเผาและพระธาตุที่โผล่พ้นผิวน้ำ เนื่องจากอุโบสถของวัด จมอยู่ใต้กว๊านพะเยา



โดยในแต่ละปี จะมีการเวียนเทียนทั้งหมด 3 ครั้ง คือ วันมาฆบูชา วันวิสาขบูชา และวันอาสาฬหบูชา ซึ่งสร้างความประทับใจให้กับประชาชน และนักท่องเที่ยวอย่างมาก และทุกครั้งก็จะมีผู้ร่วมพิธีเป็นจำนวนมาก 

สถานที่ทำบุญช่วงเทศกาลสงกรานต์ เสริมสิริมงคลให้กับชีวิต

ช่วงเทศกาลสงกรานต์ ใน จ.พะเยา จะมีประชาชน นักท่องเที่ยว เดินทางมาเล่นสาดน้ำกันที่ "กว๊านพะเยา" จำนวนมาก ขณะที่ผู้คนบางส่วนเดินทางไปทำบุญไหว้พระ ขอพร "หลวงพ่อศิลา" ที่ วัดติโลกอาราม เพื่อเสริมสิริมงคลรับปีใหม่ไทย

การเดินทาง 



สำหรับผู้ที่ต้องการเดินทางไปที่ วัดติโลกอาราม ตั้งอยู่ที่ ต.เวียง อ.เมืองพะเยา จ.พะเยา นักท่องเที่ยวสามารถใช้บริการเรือพาย จากท่าเรือกว๊านพะเยา ไปยังวัดติโลกอาราม ทุกวัน เวลา 07.30-17.00 น. ใช้เวลาไป-กลับ 30 นาที ค่าบริการล่องเรือ 50 บาทต่อคน (ข้อมูลจากการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.))

นี่ก็เป็นเรื่องราวของวัดติโลกอาราม อีกหนึ่งสถานที่ Unseen น่าสนใจ และพลาดไม่ได้ หากคุณได้มาเยือน จ.พะเยา ก็อย่าลืมแวะมาชมความสวยงามของกว๊านพะเยา และสักการะสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่วัดกลางน้ำกัน

หรือถ้าใครอยากสัมผัสกับประเพณี "เวียนเทียนกลางน้ำ" ที่มีหนึ่งเดียวในโลก เร็วๆ นี้ ก็สามารถมาร่วมได้ ในวันวิสาขบูชา 2568 ซึ่งตรงกับวันที่ 11 พ.ค.นี้  (ข้อมูลจากจังหวัดพะเยา)

ขอบคุณข้อมูลจาก :

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.)
จังหวัดพะเยา
ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม 
การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย สำนักงานเชียงราย (เชียงราย – พะเยา)
กองส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยานเรศวร