แอ่วเหนือ สัมผัสสงกรานต์ล้านนา “ปเวณีปีใหม่” จ.พะเยา จัดใหญ่

ชุ่มฉ่ำ ครึกครื้นทุกปี ในช่วงวันสงกรานต์ ประเพณีโบราณที่ปัจจุบันกลายเป็นประเพณีที่มีความผสมผสาน ระหว่างยุคเก่ากับยุคใหม่ ถึงกระนั้นก็ยังคงรักษาขนบประเพณีโบราณให้สืบต่อกันมาถึงลูกหลาน

 

วันสงกรานต์แต่โบราณ ถือเป็นวันขึ้นปีใหม่ของไทย กำหนดเอาไว้ 3 วัน วันแรกเรียกว่า วันมหาสงกรานต์ คือวันที่พระอาทิตย์ เคลื่อนจากราศีมีนเข้าสู่ราศีเมษ , วันที่ 2 เป็นวันเนา คือวันที่ดวงอาทิตย์ เคลื่อนเข้าสู่ราศีเมษเรียบร้อยแล้ว และรัฐบาลกำหนดให้เป็น "วันครอบครัว” และวันที่ 3 เป็นวันเถลิงศก (วันขึ้นปีใหม่เปลี่ยนจุลศักราช)

 

 

ทั้ง 3 วันของวันสงกรานต์ เป็นวันหยุดราชการ ประชาชนส่วนใหญ่ต่างพากันเดินทางกลับภูมิลำเนา เพื่อร่วมประเพณีสงกรานต์และรดน้ำดำหัวญาติผู้ใหญ่ที่เคารพ

 

โดยวันสงกรานต์ คนไทยในแต่ละภูมิภาคจะมีรูปแบบพิธี จารีต ความเชื่อ เอกลักษณ์ และการจัดกิจกรรมที่แตกต่างกันไป ตามคติความเชื่อและการดำเนินชีวิต โดยมีกิจกรรมหลัก คือ การทำบุญถวายภัตตาหารแก่พระภิกษุสงฆ์ การอุทิศส่วนกุศลให้ญาติที่ล่วงลับไปแล้ว การรดน้ำดำหัวขอพรผู้อาวุโส การสรงน้ำพระ
 

 

ไฮไลท์ความงดงาม และมนต์เสน่ห์ตรึงใจของประเพณีสงกรานต์ หนีไม่พ้นประเพณีสงกรานต์ภาคเหนือ หรือสงกรานต์ล้านนา ที่ จาวเหนือ เรียกกันว่า  “ปเวณีปีใหม่” หรือ “ปาเวณีปีใหม่” อ่านว่า “ป๋า-เว-นี-ปี๋-ใหม่” จัดขึ้นอย่างน้อย 3 – 5 วัน

 

เรียกวันที่ 13 เมษายน ว่า วันสังกรานต์ล่อง (อ่านว่า สังขานล่อง) หมายถึง วันที่ปีเก่าผ่านไป หรือวันที่สังขารร่างกายแก่ไปอีกปี

 

ชาวล้านนา มีความเชื่อว่า ตอนเช้ามืดจะมีปู่สังกรานต์ หรือย่าสังกรานต์ สวมใส่เสื้อผ้าสีแดงล่องแพไปตามลำน้ำ นำสิ่งชั่วร้ายมาด้วย ดังนั้นชาวบ้านจะทำการยิงปืนหรือจุดประทัดเพื่อปัดเป่าสิ่งชั่วร้ายออกไป รวมทั้งนำพระพุทธรูปมาชำระและสรงน้ำอบ โดยใช้น้ำขมิ้นส้มป่อย

 

 

ทำความสะอาดบ้านเรือน นำผ้าห่ม หมอน มุ้งออกมาซัก ชำระร่างกายสระผมให้สะอาด ทำจิตใจให้ผ่องใส เมื่อเสร็จแล้วผู้คนจะนิยมไปเที่ยวแอ่วปีใหม่ตามสถานที่ต่าง ๆ
 

วันที่สอง คือ วันเนา หรือ วันเน่า หรือ วันดา ชาวล้านนามีความเชื่อว่า ห้ามผู้ใดทะเลาะเบาะแว้งกัน พิธีกรรมของวันเนา จะตระเตรียมสิ่งของและอาหารเพื่อนำไปทำบุญในวันพญาวัน ส่วนช่วงบ่ายจะขนทรายเข้าวัดและตัดกระดาษเป็นธงสีรูปสามเหลี่ยมชายธงและรูปต่างๆ เรียกว่า “ตุง” นำมาติดปลายไม้ สำหรับปักบริเวณที่ก่อเจดีย์ทราย นอกจากนี้ยังนิยมเล่นน้ำกันวันนี้ด้วย

 

 

วันที่สาม คือ วันพญาวัน เป็นวันเริ่มศักราชใหม่ มีการทำบุญตักบาตร เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว จากนั้นจะพากันไปคารวะผู้ใหญ่ เรียกว่า “ดำหัว” โดยเตรียมสำรับอาหารไปมอบให้ผู้ใหญ่ที่เคารพ เพื่อขอพรคือการ "ทานขันข้าวคนเถ้า"

 

ช่วงบ่ายจะเป็นการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่และผู้อาวุโส เพื่อเป็นการขอขมาลาโทษในสิ่งที่เคยล่วงเกิน วันพญาวัน ถือเป็นวันที่ดีที่สุดของปี จึงมักประกอบพิธีมงคลกันในวันนี้ เช่น การขึ้นบ้านใหม่ เป็นต้น
 

 

       

วันที่สี่ คือ วันเล่นสาดน้ำ เรียกว่า วันปากปี๋ หมายถึง การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ และมีความเชื่อเรื่องการรับประทานแกงขนุน จะทำให้มีผู้ค้ำหนุนชีวิตให้เจริญ

 

ส่วนวันที่ห้า คือ วันปากเดือน เป็นวันเริ่มเดือนใหม่ มีการประกอบพิธีกรรม เช่น สะเดาะเคราะห์ ส่งเคราะห์ และบูชาเทียน รวมถึงมีการดำหัวผู้ใหญ่และการเล่นสาดน้ำ

 

 

โดยสงกรานต์ 2568 หนึ่งในจังหวัดทางภาคเหนือ มีการจัดงานยิ่งใหญ่ และส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม คือ จ.พะเยา ปีนี้การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานเชียงราย และศูนย์ประสานงานการท่องเที่ยวจังหวัดพะเยา (ททท.) ร่วมกับวัดศรีโคมคำ พระอารามหลวง จัดงาน “สงกรานต์ตานตุง ไหว้สาบูชาพระเจ้าตนหลวง” ณ วัดศรีโคมคำ พระอารามหลวง อ.เมือง จ.พะเยา

 

เป็นงานใหญ่ที่ยกระดับงานประเพณีสงกรานต์ จ.พะเยา ให้เป็นที่รู้จักในระดับสากล โดยจัดขึ้นตลอดทั้งเดือนเมษายน 2568 ระหว่างวันที่ 1 - 30 เมษายน 2568 เพื่อสร้างการรับรู้และกระตุ้นให้เกิดการเดินทางท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยว ในงานป๋าเวณีปี๋ใหม่เมืองตลอดทั้งเดือน

 

 

งานสงกรานต์ตานตุง ไหว้สาบูชาพระเจ้าตนหลวง มีกิจกรรมมากมาย ประกอบด้วย

 

• การสรงน้ำองค์พระเจ้าตนหลวง พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่บ้านคู่เมืองพะเยา กิจกรรมแขวนตุงบูชาไหว้สาพระเจ้าตนหลวง 1,000 ผืน
• กิจกรรมขนทรายเข้าวัด
• กิจกรรมปักตุงเจดีย์ทรายสุดส้าว และเจดีย์ทราย 12 นักษัตร
• กิจกรรมการประดิษฐ์ตุงตาน (ตุงบูชา) เพื่อกราบไหว้บูชาพระเจ้าตนหลวง เพื่อเป็นสิริมงคลกับตนเองและครอบครัวตลอดเดือนเมษายน 2568