จากความเชื่อที่ว่า "นกแสก" เป็น “นกผี” หรือ “สัญลักษณ์แห่งความตาย” ถ้าบินวนและร้องเสียงดังที่บ้านหลังไหน ก็มักจะมีคนตายนั้นมีมานานแล้ว แม้ว่าจะไม่มีเหตุผลยืนยันเลยในทางวิทยาศาสตร์
ความเชื่อเกี่ยวกับนกแสกแตกต่างกันไปในแต่ละภูมิภาค ขณะที่คนไทยเชื่อว่า "นกแสกเป็นนกอัปมงคล" คนอินเดียกลับเชื่อว่านกขนาดกลางชนิดนี้เป็นนกของพระลักษมีผู้เป็นเทวีแห่งโภคทรัพย์และความเจริญงอกงามทางการเกษตร ชาวฮินดูในแคว้นเบงกอลเชื่อว่าถ้านกแสกมาทำรังที่บ้านใคร จะนำโชคดีมาให้ เจ้าของบ้านจะได้รับทรัพย์สินเงินทอง
อันเป็นความเชื่อที่แตกต่างกันอย่างสิ้นเชิงกับคนไทย!!
ไขปริศนาความเชื่อ…เพราะเหตุใดนกแสกขึ้นชื่อว่าเป็นนกแห่งความตาย?
ในอดีต เรามักเคยได้ยินตำนานหรือคำร่ำลือต่อ ๆ กันมาช้านานว่า หากนกแสกกระพือปีกและส่งเสียงร้องบนหลังคาบ้านหลังไหนจะทำให้คนในบ้านหลังนั้นเสียชีวิต หรือเกิดความอัปมงคลขึ้นได้ แต่น้อยคนนักที่จะทราบถึงสาเหตุและความเป็นมาของความเชื่อเหล่านั้นว่าเพราะเหตุใดนกชนิดนี้จึงกลายเป็นนกแห่งความตาย
วันนี้ จะมาไขปริศนาและตีแผ่ความเชื่อของเรื่องนี้ในทุกแง่มุมที่มีผู้รู้ได้ศึกษา จึงขอนำเอาบทความสะระดีๆ จากหลายๆ แง่มุมมาฝากคอข่าวกันตรงนี้
สาเหตุที่ทำให้เชื่อกันว่า “นกแสก” เป็นนกแห่งความตาย
เหตุที่คนส่วนใหญ่เชื่อกันว่านกแสกเป็นนกผีหรือนกแห่งความตายนั้นเกิดขึ้นจากสาเหตุต่างๆ ดังนี้คือ
ความเชื่อเรื่อง “นกแสก” ของไทยและชาติต่าง ๆ
ความเชื่อเรื่อง “นกแสก” นั้น คนแต่ละชาติย่อมมีความเชื่อที่แตกต่างกันไป เรามาดูกันค่ะคนไทยและคนต่างชาติมีความเชื่อในเรื่องนี้กันอย่างไรบ้าง
ความเชื่อของคนไทย
เชื่อกันว่า "นกแสกเป็นนกแห่งความตาย" หากบินข้ามหลังคา, เกาะบนหลังคา หรือบินวนและส่งเสียงร้องที่บ้านของใครก็จะทำให้คนในบ้านหลังนั้นเสียชีวิตภายใน 3 – 7 วัน หรือถ้าคนในบ้านมีอาการเจ็บป่วยอยู่แล้วก็อาจเสียชีวิตได้ภายใน 3 – 7 วันเช่นเดียวกัน แต่บางตำนานเล่าว่านกแสกเป็นพาหนะของพระยมที่เป็นทูตนำทางล่วงหน้ามาก่อนเพื่อหมายตาคนที่ใกล้จะเสียชีวิต และบ้างก็เชื่อว่านกแสกนั้นเป็นพาหนะของพญายม ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งความตายที่พาวิญญาณของผู้เสียชีวิตไปสู่ยมโลกนั่นเอง
เริ่มต้นจากประเทศไทยกันก่อนเลย… คนไทยเชื่อกันว่านกแสกนั้นเป็นนกแห่งความตาย หากบินข้ามหลังคา, เกาะบนหลังคา หรือบินวนและส่งเสียงร้องที่บ้านของใครก็จะทำให้คนในบ้านหลังนั้นเสียชีวิตภายใน 3 – 7 วัน หรือถ้าคนในบ้านมีอาการเจ็บป่วยอยู่แล้วก็อาจเสียชีวิตได้ภายใน 3 – 7 วันเช่นเดียวกันค่ะ แต่บางตำนานเล่าว่า นกแสกเป็นพาหนะของพระยมที่เป็นทูตนำทางล่วงหน้ามาก่อนเพื่อหมายตาคนที่ใกล้จะเสียชีวิต และบ้างก็เชื่อว่านกแสกนั้นเป็นพาหนะของพญายม ซึ่งเป็นเทพเจ้าแห่งความตายที่พาวิญญาณของผู้เสียชีวิตไปสู่ยมโลกนั่นเอง
ความเชื่อของชาวกรีกและโรมัน
เชื่อว่านกแสกเป็นพาหะของโรคระบาดและนำลางร้ายมาให้ หากนกชนิดนี้ปรากฏที่บ้านหลังไหนก็จะทำให้คนในบ้านหลังนั้นเจ็บป่วย แต่ว่าจะไม่ถึงขั้นเสียชีวิตเหมือนกับความเชื่อของคนไทย
ความเชื่อของชาวอิตาลี
ชาวอิตาลีเชื่อว่านกแสกเป็นสัญลักษณ์แห่งความตาย อย่างเช่น ชาวบ้านที่อาศัยอยู่บนเกาะซิซิลีก็เชื่อกันว่าถ้านกชนิดนี้ส่งเสียงร้องใกล้กับบ้านที่มีผู้ป่วยก็จะทำให้ผู้ป่วยคนนั้นเสียชีวิตภายในเวลา 3 วัน แต่ถ้าไม่มีผู้เจ็บป่วยอยู่ในบ้านหลังนั้นเลย ก็จะทำให้คนในบ้านที่มีสุขภาพดีนั้นเกิดอาการเจ็บป่วยขึ้นได้โดยเฉพาะอาการต่อมทอนซิลอักเสบ- ชาวอิตาลีเชื่อว่านกแสกเป็นสัญลักษณ์แห่งความตาย อย่างเช่น ชาวบ้านที่อาศัยอยู่บนเกาะซิซิลี ก็เชื่อกันว่าถ้านกชนิดนี้ส่งเสียงร้องใกล้กับบ้านที่มีผู้ป่วยก็จะทำให้ผู้ป่วยคนนั้นเสียชีวิตภายในเวลา 3 วัน แต่ถ้าไม่มีผู้เจ็บป่วยอยู่ในบ้านหลังนั้นเลย ก็จะทำให้คนในบ้านที่มีสุขภาพดีนั้นเกิดอาการเจ็บป่วยขึ้นได้โดยเฉพาะอาการต่อมทอนซิลอักเสบ
ความเชื่อของชาวอินเดีย
ชาวอินเดียเชื่อว่านกแสกเป็นนกของ “พระลักษมี” ซึ่งเป็นพระเทวีแห่งโภคทรัพย์หรือโชคลาภและความเจริญงอกงามในด้านการเกษตร เนื่องจากนกชนิดนี้ช่วยกัดกินหนูที่ทำลายไร่นาและผลผลิต ส่วนชาวฮินดูในแคว้นเบงกอลนั้นเชื่อว่าหากนกแสกทำรังที่บ้านหลังไหนก็จะนำความโชคดีมาให้แก่เจ้าของบ้านหลังนั้น ทำให้เจ้าของบ้านและคนในบ้านหลังนั้นมีโชคลาภและทรัพย์สินเงินทองมากมายนั่นเอง
จากความเชื่อที่เล่าต่อๆ กันมา "นกเกาะหลังคาบ้าน" นกแสก นั้นมักจะไม่มาให้เราได้พบเห็นบ่อยนัก แต่เมื่อ "นกแสก" มาเกาะอยู่บนหลังคา ตามโบราณแล้วเชื่อกันว่าบ่งบอกถึงลางร้ายภายในบ้านหลังนั้น ทีมข่าวจะพาทุกท่านที่มีความเชื่อมาดูกันว่าหากมีนกแสกมาเกาะบนหลังคาบ้านนั้นหมายถึงลางร้ายหรือไม่ ไปติดตามข้อมูลชุดนี้กันต่อ
เปิดความเชื่อคนไทย นกเกาะหลังคาบ้าน ดีหรือไม่
รู้จักลักษณะ"นกแสก"
นกแสก มีลักษณะใบหน้าเป็นรูปหัวใจและมีขนสีขาว ขอบรอบนอกจะมีขนเป็นสีน้ำตาลเข้ม ดวงตาดำกลมโต คอสั้น ปากเรียวแหลมงุ้มหรือจะงอยปากเป็นตะขอ ปีกยาว ขายาวและแข็งแรง หางค่อนข้างสั้น มีขนปกคลุมถึงปลายนิ้ว ปลายนิ้วเป็นกรงเล็บยาวแหลมงุ้ม เล็บนิ้วกลางหยักคล้ายฟันเลื่อย
ความเชื่อเกี่ยวกับนกแสก
ตามความเชื่อของคนโบราณแล้ว เมื่อเห็นนกแสกเกาะที่หลังคาบ้าน จะเป็นลางร้าย จะมีคนในบ้านเสียชีวิตภายใน 3-7 วัน ว่ากันว่านกแสกเป็นพาหนะของพระยมที่เป็นทูตนำทางล่วงหน้ามาก่อนเพื่อหมายตาคนที่ใกล้จะเสียชีวิต และบ้างก็เชื่อว่านกแสกนั้นเป็นพาหนะของพญายม ที่จะนำดวงวิญญาณไปนรก
เผยวิธีไล่นกแสก
เมื่อนกแสกบินมาเกาะที่หลังคาบ้าน ให้นำดอกไม้ ธูปเทียน สุรา มาบอกเล่า หรือเพิ่มเติมเครื่องเซ่นแก้เคล็ด ยกตัวอย่างเช่น ข้าวสาร ข้าวตอก ผ้าแดง ผ้าขาวและเงินทอง เป็นต้น บางพื้นที่ก็ว่ากันว่าหากนกแสกบินมาเกาะบ้านใคร ต้องทำน้ำมนต์มารดบ้านเพื่อเป็นการขับไล่ความชั่วร้ายออกไปนั้นเอง
ความเชื่อทำให้เกิดการทำร้ายนกแสก
เมื่อเห็น นกแสก บินวนอยู่เหนือหลังคาบ้าน หรือเกาะที่หลังคาบ้าน และเชื่อว่าหากนกแสกเกาะหลังคาบ้านนั้นเชื่อว่าจะมีลางร้าย คนในบ้านจะเสียชีวิตใน 3-7 วัน เลยเกิดการทำร้ายนกแสกขึ้น ทั้งที่ความจริงแล้วนกแสกนั้นสามารถช่วยกำจัดสัตว์ที่เป็นศัตรูพืชให้เกษตรกร และเป็นหนึ่งในตัวควบคุมปริมาณสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศให้สมดุล
เมื่อ ความเชื่อ เกี่ยวกับ นกแสก ที่บอกว่าเป็นนกที่น่ากลัว ดวงตาสีดำ เมื่อกระทบกับแสงไฟดวงตานั้นก็จะเป็นสีแดง ทำให้เกิดความกลัว และยังบวกกับความเชื่อที่ว่านกแสกเป็นนกที่ไม่ดี เป็นสิ่งชั่วร้าย จนนำพาให้มีการทำร้ายนกแสกเกิดขึ้นและถือว่าเป็นการทำร้ายสัตว์ที่มีประโยชน์ต่อธรรมชาติด้วย ทั้งนี้ก็ขึ้นอยู่กับความเชื่อของแต่ละบุคคลและดุลพินิจนั้นเอง ปัจจุบันนกแสกเป็นนกที่หาได้ยากในกรุงเทพมหานครไม่มีแล้ว ต้องไปตามพื้นที่ห่างไกล ในต่างจังหวัดถึงจะพบเจอ หากคุณเจอก็อย่าทำร้ายนกเลยค่ะ น่าสงสาร เพียงแค่ใช้มือไล่ให้พ้นบ้านของคุณก็เพียงพอแล้ว อย่าหาอะไรไปเขวี้ยงใส่เลย บาปกรรมค่ะ ท่องไว้
รู้จักอีกมุมของ นกแสก จากบทความ "นกแสก..ผู้น่าสงสาร"
เพื่อให้ผู้อ่านได้รู้จัก "นกแสก" มากยิ่งขึ้น ขอหยิบยกบทความชิ้นนี้ มาจาก เพจสารคดี ที่ผู้อ่านชื่นชอบ มาเผยแพร่ให้ความรู้ ทำความเข้าใจและรู้จักนกแสก มากขึ้นกันสักหน่อย เนื่องจากผู้เขียนไม่มีความรู้เรื่องนก เพื่อให้ความกระจ่างและเข้าใจอีกมุมของนกแสก นำมาจากกูรู จากบทความของนักเขียนที่มีประสบการณ์และเป็นผู้รู้ ผู้ศึกษาเฉพาะด้านอย่าง ฐิติพันธ์ พัฒนมงคล อีกภาคหนึ่งของ “เจ้าชายหัวตะเข้” นักเขียนสารคดีที่เรียนจบมาด้านวิทยาศาสตร์ สนใจปัญหาสิ่งแวดล้อม สังคม และกีฬาเป็นพิเศษ โดยมีเนื้อหาระบุว่า
นกแสก (Barn owl) เป็นนกล่าเหยื่อที่หากินในเวลากลางคืน จัดอยู่ในอันดับ Strigiformes วงศ์ Tytonidae ซึ่งเป็นวงศ์ของนกเค้า มีลักษณะเด่นคือใบหน้ารูปหัวใจสีขาว มองดูคล้ายหน้าลิง บางประเทศจึงเรียกว่า นกเค้าหน้าลิง (monkey faced owl)
ความเชื่อว่า นกแสกเป็นนกผี น่าจะมีที่มาจากสาเหตุบางประการ อาทิ พฤติกรรมของนกแสกที่เมื่อออกจากโพรงรังแล้วมักจะส่งเสียงร้องหวีดแหลม ๒-๓ ครั้ง ก่อนบินไปเกาะตามมุมมืดของหลังคาโบสถ์ ยอดเมรุ หรือต้นไม้ใหญ่ ก่อนที่จะบินต่อไปล่าเหยื่อ ดวงตาสีดำของนกแสกเมื่อต้องแสงไฟยามกลางคืนยังเห็นเป็นสีแดงดูลึกลับ
ทั้งที่จริงแล้วนกแสกก็เป็นเพียงนกชนิดหนึ่ง ไม่ได้มีพิษมีภัย ตรงกันข้ามยังช่วยรักษาความสมดุลของระบบนิเวศด้วยการจับหนูกินเป็นอาหาร
ฤดูผสมพันธุ์และวางไข่ของนกแสกส่วนมากอยู่ระหว่างเดือนกันยายนถึงพฤศจิกายน แต่หากบริเวณที่อยู่อาศัยมีอาหารมากพอก็อาจวางไข่ได้ตลอดปี
เมื่อนกแสกจับคู่กันแล้ว การเกี้ยวพาราสีจะเกิดขึ้นบริเวณที่มีแสงสว่างไม่มากนัก โดยนกสองตัวจะเกาะอยู่บนกิ่งไม้ หรือตามขื่อบนเพดาน ส่งเสียงครางสลับกับใช้จะงอยปากกระทบกันดังแก๊กๆ แล้วค่อยๆ ขยับเข้ามาชิดกัน จากนั้นจึงมีการเอาข้างแก้มถูกกันไปมา ตัวผู้ที่มีขนาดเล็กกว่าจะยืดหัวและคอขึ้นด้านบนพร้อมกับพองขน นกตัวเมียจะโยนตัวแกว่งไปมา ในขั้นสุดท้ายนกตัวผู้จะเริ่มผสมพันธุ์ด้วยการใช้ปากจิกขนคอของตัวเมียก่อนขึ้นทับ เมื่อผสมพันธุ์แล้วตัวเมียจะวางไข่และกกไข่ โดยมีตัวผู้เป็นฝ่ายหาอาหาร
ไข่ของนกแสกมีสีขาว ยาวประมาณ ๔ เซนติเมตร ปรกติวางไข่ครั้งละ ๕-๗ ฟอง เฉลี่ยใช้เวลาฟักประมาณ ๓๒-๓๔ วัน ไข่แต่ละฟองฟักไม่พร้อมกัน ขณะที่ตัวที่ฟักออกมาก่อนมีขนสีขาวอุยขึ้นแล้วแต่ตัวที่ฟักออกมาทีหลังยังเป็นตัวแดงๆ อีก ๑ เดือนต่อมาขนจึงเริ่มเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลแดง เริ่มมีรูปร่างคล้ายพ่อแม่นก โดยเฉพาะปรากฏวงหน้ารูปหัวใจ หลังจากใช้ชีวิตเติบโตอยู่ในรังประมาณ ๖๐ วัน จึงบินออกจากรังไปหาแหล่งอาหารและที่อยู่ใหม่
นกแสก เป็นนกประเภทเดียวกับนกฮูก นกเค้า ที่มีนิสัยกลืนกินเหยื่อที่จับได้ทั้งตัว ถ้าเหยื่อที่มีขนาดใหญ่ ก็จะฉีกออกเป็นชิ้นแล้วกลืนกินโดยไม่แยกกระดูกหรือขนออกมา แตกต่างจากนกเหยี่ยวหรือนกอินทรีที่จะฉีกเหยื่อกินเฉพาะส่วนที่เป็นเนื้อ ส่วนต่างๆ ของเหยื่อที่เป็นกระดูกหรือขนที่ไม่ได้ถูกส่งผ่านไปตามท่อของระบบย่อยอาหาร ที่จะขับถ่ายเป็นมูลออกมา จะถูกรวมเป็นก้อนเก็บไว้ภายในกระเพาะ รอเวลาสำรอกออกมาทางปาก ตามโพรงหรือหลังคาโบสถ์ที่นกแสกเข้าไปอาศัยจึงมีเศษซากของเหยื่อให้เห็นเกลื่อนบริเวณ เมื่อพบเห็นก็ทราบได้ทันทีว่ามีนกประเภทนี้อาศัยอยู่และรู้ว่านกกินอะไรเป็นอาหาร
ตามปรกติแล้วนกแสกจะอยู่กันเป็นคู่ หรือครอบครัว ไม่ชอบรวมฝูงใหญ่ๆ ชอบอาศัยอยู่ตามวัด หรือสิ่งก่อสร้างที่ไม่มีคนรบกวน
ทุกวันนี้จำนวนประชากรนกแสกลดลงจากสาเหตุสำคัญคือถูกล่าหรือขับไล่ออกจากโพรงที่อยู่อาศัย เพราะคนกลัวว่านกแสกเป็นนกผีที่จะนำสิ่งชั่วร้ายมาให้ เป็นลางบอกเหตุความตาย ที่พักพิงของนกแสกจึงเหลือเพียงซอกหรือโพรงใต้หลังคาโบสถ์ในวัดเก่าๆ หรือวัดเล็กๆ ตามต่างจังหวัด หากเป็นวัดใหญ่หรือวัดที่มีชื่อเสียงจะไม่ค่อยพบนกแสก เนื่องจากถูกกล่าวโทษว่าเป็นตัวการสร้างความปกสรก ขณะที่โรงนาเก่าๆ บ้านร้าง ต้นไม้ใหญ่ที่มีโพรงพอจะเป็นที่ทำรังก็มีจำนวนลดลง
นอกจากนี้ สาเหตุสำคัญอีกประการที่มีผลต่อความอยู่รอดและจำนวนนกแสกคือการใช้ยาฆ่าแมลงเพื่อกำจัดศัตรูพืช
สาเหตุข้อนี้เกี่ยวข้องกับการอยู่รอดของนกแสกอย่างไร?
เกี่ยวข้องอย่างแน่นอนเพราะเพราะนกแสกเป็นผู้ควบคุมประชากรหนูที่สำคัญในระบบนิเวศ ในคืนหนึ่งๆ นกแสกสามารถจับหนูได้เป็นจำนวนมาก เคยมีงานวิจัยว่าในช่วงเวลาแค่ ๒๐ นาที นกแสกสามารถจับหนูได้ถึง ๑๘ ตัว แต่ตามปรกติแล้วจะกินหนูวันละ ๒ ตัว ประมาณ ๗๐๐ ตัวต่อปี วิธีจับหนูของนกแสกคือบินรอนอยู่สูงจากพื้นดินราว ๔-๖ เมตร เมื่อพบเหยื่อจะทิ้งตัวเข้าจับเหยื่อด้วยกรงเล็บที่แหลมคม บางครั้งอาจบินลงมาดักหน้าหนูที่กำลังวิ่งให้เข้ามาซุกอยู่ที่ปีก แล้วใช้จะงอยปากงับเหยื่อไว้
เมื่อมนุษย์ใช้สารเคมีแพร่หลาย สารเคมีจะเข้าไปสะสมในสัตว์กินพืชเช่นหนู เมื่อนกแสกกินหนูก็รับสารเคมีจากหนูเข้าไปสะสมในร่างกาย ถ้าสะสมถึงระดับอันตราย นอกจากตายแล้วยังมีผลต่อการสืบพันธุ์ของนกแสก ทำให้เปลือกไข่บาง เมื่อแม่นกหย่อนตัวลงฟักก็ทำให้ไข่แตก บางครั้งทำให้เป็นหมัน ไข่ไม่ฟักออกเป็นตัว
นกแสก มีพฤติกรรมการดำรงชีวิตเพื่อความอยู่รอดเช่นเดียวกับสัตว์ชนิดอื่น เมื่อข้าวในนาออกรวง ถ้ามีนกแสกชาวนาก็ไม่ต้องเป็นห่วงเพราะมีนักล่าตัวฉกาจอย่างนกแสกคอยตามจับหนูนา ลำพังการใช้ยาฆ่าแมลง ยาเบื่อหนู ก็ทำให้สัตว์ปีกผู้อาภัพถูกทำร้ายมากพอแล้ว
อย่าปล่อยให้ความเชื่อแบบผิดๆ ว่านกแสกเป็นนกผีทำให้ประชากรนกแสกน้อยลงกว่านี้เลย
ขอขอบคุณที่มา : นกแสกผู้น่าสงสาร
ขอขอบคุณ เครดิตดีๆ จาก: สารคดี
ขอขอบคุณเจ้าของบทความ: ฐิติพันธ์ พัฒนมงคล อีกภาคหนึ่งของ “เจ้าชายหัวตะเข้” นักเขียนสารคดีที่เรียนจบมาด้านวิทยาศาสตร์ สนใจปัญหาสิ่งแวดล้อม สังคม และกีฬาเป็นพิเศษ
ขอขอบคุณเจ้าของบทความ: หรีดมาลา ไขปริศนาความเชื่อ…เพราะเหตุใดนกแสกขึ้นชื่อว่าเป็นนกแห่งความตาย?