"วันมาลาเรียโลก" หรือ World Malaria Day ตรงกับวันที่ 25 เมษายนของทุกปี วันนี้ถูกจัดตั้งขึ้นโดย ประเทศสมาชิกขององค์การอนามัยโลก (WHO) เพื่อส่งเสริมและสร้างความตระหนักถึงวิธีการควบคุมและการรักษาโรคมาลาเรีย ตลอดจนมุ่งหวังให้ประชาชนทุกคนร่วมแรงร่วมใจในการต่อสู้กับโรคมาลาเรีย ซึ่งเป็นปัญหาสาธารณสุขในประเทศภูมิภาคเขตร้อน โดยเฉพาะในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้
จากการประชุม East Asia Summit (EAS) เมื่อเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2557 และ การประชุม Roll Back Malaria Partnership (RBM) เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2557 ที่ผ่านมา ประเทศต่างๆ ได้ร่วมกันกำหนดนโยบายและทิศทางแก้ไขปัญหามาลาเรียในแต่ละประเทศ โดยมีเป้าหมายเพื่อกำจัดให้มาลาเรียหมดไปจากภูมิภาคเอเชียแปซิฟิก ภายในปี พ.ศ.2573 ในส่วนของประเทศไทย ได้กำหนดเป้าหมายให้ปลอดจากโรคไข้มาลาเรียภายในปี พ.ศ. 2567
รู้จักโรคมาลาเรีย
โรคมาลาเรีย (Malaria) มีชื่อเรียกหลายอย่างในประเทศไทย ไม่ว่าจะเป็น ไข้ป่า ไข้จับสั่น ไข้ป้าง ไข้ร้อนเย็น และไข้ดอกสัก เป็นโรคติดต่อที่มี "ยุงก้นปล่อง" บางชนิด เป็นพาหะ เกิดจากเชื้อโปรโตซัวพลาสโมเดียม ซึ่งเป็นเชื้อโรคที่อาศัยในเลือด มีวงจรของเชื้อระยะต่างๆ สลับกัน คือ ระยะมีเพศและไม่มีเพศ และมีวงจรชีวิตอยู่ทั้งในสัตว์มีกระดูกสันหลังและสัตว์จำพวกยุง
สำหรับ "ยุงก้นปล่อง" (anopheline mosquito) เป็นแมลงชนิดหนึ่ง และเป็นยุงที่มีขนาดใหญ่กว่ายุงลาย มีสีน้ำตาลหรือสีดำมีปากคล้ายงวงยื่นยาวออกไปข้างหน้า มักยกส่วนท้องขึ้นสูงเป็นปล่องอย่างเห็นได้ชัดในขณะดูดเลือด
การแพร่เชื้อมาลาเรีย
อ้างอิงข้อมูลจากเว็บไซต์ คณะแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ พบว่า เชื้อก่อโรคมาลาเรียจะมี "ยุงก้นปล่อง" ตัวเมีย เป็นพาหะนำโรค มีหลายสายพันธุ์ มีที่อยู่อาศัยและแหล่งเพาะพันธุ์แตกต่างกัน โดยทั่วไปแล้ว ยุงก้นปล่องอาศัยในท้องที่ป่าเขา เนื่องจากมีแหล่งเพาะพันธุ์ที่ยุงตัวเมียใช้วางไข่ เช่น ลำห้วย ลำธารที่สะอาด มีน้ำไหลตลอด รวมถึงแหล่งน้ำขังที่มีร่มเงาในป่าเขา ในช่วงฤดูฝนจะพบมากเป็นพิเศษ
เมื่อยุงก้นปล่องตัวเมียกัดและดูดเลือดผู้ป่วยมาลาเรีย เชื้อจะสืบพันธุ์แล้วอาศัยอยู่ในตัวยุง เมื่อยุงที่มีเชื้อมาลาเรียไปกัดคน ยุงก็จะปล่อยเชื้อมาลาเรียจากต่อมน้ำลายเข้าสู่กระแสเลือด เชื้อจะไปเจริญเติบโตในเซลล์ตับและเม็ดเลือดแดง ทำให้เกิดอาการและอาการแสดงของโรคมาลาเรียได้
อาการของโรค
โดยทั่วไปมาลาเรียจะมีอาการนําคล้ายกับเป็นไข้หวัด แต่ไม่มีน้ำมูก เช่น มีไข้ ปวดศีรษะ ปวดเมื่อยตามตัว อาจมีอาการคลื่นไส้และเบื่ออาหารร่วมด้วย ซึ่งอาการอาจเป็นอยู่ได้เป็นวันหรือหลายวัน ขึ้นอยู่กับระยะฟักตัวของเชื้อมาลาเรียแต่ละชนิด เมื่อแสดงอาการของโรคไข้มาลาเรีย จะประกอบไปด้วย 3 ระยะ ได้แก่
นอกจากนี้ ผู้ป่วยมาลาเรียบางชนิด ถ้าไม่ได้รักษาให้หายขาด เชื้อก็สามารถอยู่ในร่างกายคนได้นานหลายปี โดยจะไปฝังตัวที่เซลล์ตับแล้วแบ่งตัวออกมาเป็นระยะ จึงทําให้มีอาการของโรคไข้มาลาเรียเป็นๆ หายๆ หรือเกิดลักษณะของโรคมาลาเรียชนิดเรื้อรังได้
การรักษา มียารักษามาลาเรียหลายขนาน ขึ้นอยู่กับชนิดของมาลาเรีย และมาลาเรียดื้อยาหรือไม่ รวมไปถึง อายุและน้ำหนักของผู้ป่วย เป็นต้น
ใครบ้างที่เสี่ยง
การป้องกัน
การป้องกันโรคมาลาเรียที่ดีที่สุด คือ ไม่ให้ยุงกัดในช่วงที่ยุงออกหากินตั้งแต่ย่ำค่ำจนถึงรุ่งสาง โดยเฉพาะ "ยุงก้นปล่อง" ที่เป็นพาหะนำโรค
วิธีป้องกันยุงกัด อาทิ
ขอบคุณข้อมูลจาก :
https://pineapplenewsagency.com
สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.)
โรงพยาบาล บางปะกอก3
รู้ทันโรคแมลง
สำนักงานป้องกันควบคุมโรคที่ 5 ราชบุรี กรมควบคุมโรค
โรงพยาบาลศิริราช ปิยมหาราชการุณย์
https://www.thairath.co.th/lifestyle/health-and-beauty/2726058
https://www.thansettakij.com/general-news/522403
https://ddc.moph.go.th/odpc5/news.php?news=42526&deptcode=odpc5