เริ่มแล้วร่าง "กม.นิรโทษกรรมประชาชน" ของ ilaw รู้ไหมคืออะไร ใครได้ประโยชน์

เป็นเรื่องถูกหยิบยกนำมาพูดกันในสังคมนาน สำหรับความพยามในการผลักดัน "กฎหมายนิรโทษกรรม" เพื่อแก้ปัญหาที่เกิดจากความรุนแรงทางการเมือง ที่เกิดขึ้นในห้วงเวลาหลายสิบปีที่ผ่านมา ซึ่งหลายฝ่ายได้พยายามผลักดันให้กฎหมายฉบับนี้เกิดขึ้น โดยเฉพาะจากฝ่ายการเมือง และพรรคการเมืองต่าง ๆ แต่สุดท้ายก็กลายเป็นประเด็นให้ฝ่ายตรงข้าม ใช้เป็นเครื่อมือในการโจมตีทางการเมืองอยู่เสมอ ๆ 

แต่จากบริบททางสังคม และสถานการณ์ทางการเมืองที่เปลี่ยนไปในปัจจุบัน ทำให้ความพยายายามผลักดัน "กฎหมายนิรโทษกรรม" เกิดขึ้นอีกครั้ง ทั้งฝ่ายการเมือง และภาคประชาชน   

ซึ่งความพยายามผลักดันกฎหมายฉบับนี้ของภาคประชาชน ถือว่ามีความน่าสนใจเป็นอย่างมาก เนื่องจากเป็นกลุ่มคนส่วนใหญ่ ที่ต้องกลายเป็นผู้ต้องหา หรือนักโทษทางการเมือง มากกว่าบรรดานักการเมืองที่เป็นหัวโจก

โดยวานนี้ (1 ก.พ.) เครือข่ายภาคประชาชน ได้เดินทางมายังอาคารรัฐสภา เกียกกาย เพื่อยื่นเสนอริเริ่ม "ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน" ให้แก่ประธานสภาผู้แทนราษฎร มี นายพงษ์สรณัฐ ทองลี เลขาธิการรองประสภาผู้แทนราษฎรคนที่ 1 ลงมารับเอกสารดังกล่าว และกล่าวว่า “ทางสภาผู้แทนราษฎรจะดำเนินการต่อไปตามกระบวนการของรัฐสภา” 

ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน คืออะไร แล้วนิรโทษกรรมให้ใคร 

ilaw หรือ โครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน ได้มีการสรุปเนื้อหา 3 ข้อว่า ทำไมต้อง ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน โดยระบุว่า  

ร่างพระราชบัญญัตินิรโทษกรรมประชาชน พ.ศ. … (ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน) เป็นการนำเสนอทางออกจากสถานการณ์การทางการเมือง ที่มีการใช้กฎหมายเป็นเครื่องมือเล่นงาน คนเห็นต่างทางการเมือง ความขัดแย้งทางการเมือง ในช่วงสองทศวรรษที่ผ่านมา มีประชาชนจำนวนมากถูกดำเนินคดี  จากการใช้เสรีภาพในการแสดงออกจำนวนมาก และนับวันก็จะยิ่งมีผู้ถูกคุมขัง จากฐานความผิดที่ไม่ควรจะเกิดขึ้นตั้งแต่แรกมากขึ้นเรื่อย ๆ การนิรโทษกรรมประชาชน จึงเป็นความจำเป็นของสังคมไทย ให้สามารถเดินหน้าต่อไปได้ โดยไม่ทิ้งบาดแผลให้กับประชาชน ไม่ว่าจะเป็นฝ่ายใด หรือแสดงออกแบบใด

เนื้อหาหลัก ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน 

1.รวมประชาชนทุกคดีทุกฝ่ายตั้งแต่รัฐประหาร 49

ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชนไม่เลือกฝ่ายหรือประเภทของคดีความ ทุกการกระทำที่เกี่ยวข้องกับการแสดงออกทางการเมืองตั้งแต่วันที่ 19 กันยายน 2549 จะเข้าข่ายได้รับการนิรโทษกรรมทั้งหมด โดยแบ่งการนิรโทษกรรมออกเป็นสองประเภท คือคดีที่ได้รับการนิรโทษกรรมในทันทีหลังจากที่กฎหมายได้รับการรับรอง และคดีที่ให้คณะกรรมการนิรโทษกรรมประชาชนที่จัดตั้งตามกฎหมายพิจารณาว่าจะได้รับการนิรโทษกรรมหรือไม่

2.สำหรับคดีที่ได้รับการนิรโทษกรรมทันทีมีดังนี้

• คดีความผิดตามประกาศและคำสั่งคณะรักษาความสงบแห่งชาติหรือคำสั่งหัวหน้าคณะรักษาความสงบแห่งชาติ  
• คดีพลเรือนที่ถูกดำเนินคดีในศาลทหารตามประกาศคณะรักษาความสงบแห่งชาติฉบับที่ 37/2557 และประกาศคณะรักษาความสงบฉบับที่ 38/2557 
• คดีตามฐานความผิดในมาตรา 112 ประมวลกฎหมายอาญา
• คดีตามฐานความผิดในพระราชกำหนดการบริหารราชการในสถานการณ์ฉุกเฉิน พ.ศ.๒๕๔๘
• คดีตามฐานความผิดในพระราชบัญญัติออกเสียงประชามติร่างรัฐธรรมนูญ พ.ศ.๒๕๕๙
• คดีตามฐานความผิดที่เกี่ยวโยงกับข้อดังกล่าวด้านบน
• ไม่ให้เจ้าหน้าที่รัฐใช้ความรุนแรง/คนทำรัฐประหาร

หากจะมีข้อยกเว้นในร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน ก็จะอยู่ที่การไม่ให้นิรโทษกรรมกับเจ้าหน้าที่รัฐ ที่ใช้ความรุนแรงในการสลายการชุมนุม หรือกระทำเกินแก่เหตุ รวมถึงความผิดตามมาตรา 113 แห่งประมวลกฎหมายอาญา หรือความผิดฐานเป็นกบฏ ซึ่งได้แก่ความผิดฐานล้มล้างรัฐธรรมนูญ อำนาจนิติบัญญัติ อำนาจบริหาร หรืออำนาจตุลาการ แบ่งแยกราชอาณาจักร หรือยึดอำนาจปกครอง หมายความว่าผู้ที่ใช้กำลังยึดอำนาจรัฐ หรือผู้ที่ทำรัฐประหาร จะไม่ได้อานิสงค์จากกฎหมายนิรโทษกรรมประชาชน

3 มีตัวแทนประชาชนในคณะกรรมการพิจารณานิรโทษกรรม

ภายหลังจากที่ร่างกฎหมายได้รับการรับรอง ร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน กำหนดให้มีคณะกรรมการขึ้นมาชุดหนึ่งชื่อ “คณะกรรมการนิรโทษกรรมประชาชน” ซึ่งอำนาจหน้าที่หลักคือ พิจารณาคดีอื่นใดที่ไม่ได้รวมอยู่ในประเภทคดี ที่ได้รับการระบุไว้ในร่างกฎหมาย แต่อาจจะเกี่ยวข้องกับการแสดงออกทางการเมือง

ให้คณะกรรมการพิจารณานิรโทษกรรมได้ โดยนอกจากผู้ต้องหา หรือจำเลยผู้ได้รับผลกระทบโดยตรง จะยื่นเรื่องต่อคณะกรรมการได้แล้ว ร่างกฎหมายยังเปิดช่องให้คู่สมรสหรือญาติ สามารถยื่นเรื่องแทนได้ด้วย มากไปกว่านั้น คณะกรรมการยังมีหน้าที่จัดทำรายงาน ข้อเสนอการเยียวยาผู้ได้รับผลกระทบอีกด้วย

คณะกรรมการนิรโทษกรรมมีทั้งหมด 19 คน ประกอบไปด้วย

• ประธานสภาผู้แทนราษฎรเป็นประธานคณะกรรรมการ
• ผู้นำฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎร 
• ประธานคณะกรรมการประสานงานพรรคร่วมรัฐบาล 
• ส.ส. 10 คนตามสัดส่วนของพรรคการเมืองในสภาผู้แทนราษฎร 
• ตัวแทนจากประชาชนผู้ถูกดำเนินคดีจาก 4 เหตุการณ์ คือ การรัฐประหาร 2549 จากการชุมนุมช่วงปี 2552 – 2553 จากช่วงการรัฐประหาร 2557 – 2562 และจากการชุมนุมช่วงปี 2563 – 2566 เหตุการณ์ละ 1 คน 
• องค์กรภาคประชาชนที่ทำงานเกี่ยวข้องกับการค้นหาความจริงและอำนวยความยุติธรรม 2 คน

ภาคประชาชนมีความคิดเห็นอย่างไร

อภิสิทธิ์ ฉวานนท์ จาก Thumb Rights กล่าวว่า “เรามาที่รัฐสภา เพื่อมายื่นรายชื่อผู้ริเริ่มเสนอร่าง พ.ร.บ. นิรโทษกรรมประชาชน ให้แก่ประธานสภาฯ และแจ้งต่อประธานสภาฯ ว่าตั้งแต่วันที่ 1-14 กุมภาพันธ์ 2567 เครือข่ายนิรโทษกรรมประชาชนจะดำเนินการเข้าชื่อ เพื่อเสนอร่างกฎหมายนิรโทษกรรมประชาชน โดยร่างดังกล่าวมีใจความสำคัญคือการยกเลิกคดีทางการเมืองต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นตั้งแต่ภายหลังการรัฐประหาร 2549 ซึ่งเป็นคดีการเมืองที่ประชาชนได้ออกมาใช้สิทธิในการแสดงออกทางการเมือง วันนี้จึงมายื่นหนังสือเพื่อให้ประชาชนที่มีคดีความการเมืองได้รับความเป็นธรรม” 

ด้าน พูนสุข พูนสุขเจริญ จากศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน กล่าวว่า “ สำหรับเนื้อหาของร่างกฎหมายนิรโทษกรรมประชาชน หลักการสำคัญคือการนิรโทษกรรมประชาชน ที่มีคดีความทางการเมือง โดยจะนิรโทษกรรมคดีความทางการเมืองของประชาชน ตั้งแต่เหตุการณ์รัฐประหาร 2549 โดยไม่รวมเจ้าหน้าที่รัฐ ที่สลายการชุมนุม และกระทำเกินกว่าเหตุ 

การนิรโทษกรรมสองประเภท ประเภทแรกคือการ ได้รับนิรโทษกรรมโดยทันที ตามกฎเกณฑ์ที่กำหนดไว้ในร่างกฏหมาย 

ประเภทที่สองคือการได้รับการนิรโทษกรรมผ่านคณะกรรมการ โดยคณะกรรมการดังกล่าวมีหน้าที่สำคัญ ในการที่จะพิจารณาว่า คดีไหนเป็นคดีการเมือง จัดทำมาตรการเยียวยาประชาชน ผู้ได้รับผลกระทบจากคดีความทางการเมือง  และลบประวัติอาชญากรรมของประชาชน ที่อยู่ในขอบเขตของร่างกฎหมายนี้ เนื้อหาหลักของร่างกฏหมายนิรโทษกรรมประชาชนคือ การคลี่คลายสถานการณ์ความขัดแย้งในสังคม เพื่อให้สังคมเดินหน้าไปด้วยกัน
 

ยิ่งชีพ อัชฌานนท์ จากโครงการอินเทอร์เน็ตเพื่อกฎหมายประชาชน (iLaw) ระบุว่า “เราจัดกิจกรรมเพื่ออยากให้ทุกคนร่วมกันส่งเสียงเรื่องนี้ ในเทศกาลแห่งความรักนี้ 1-14 กุมภาพันธ์ 2567 โดยจะมีกิจกรรมต่อเนื่องทั้ง 14 วัน ทั้งงานเสวนาวิชาการ งานศิลปะ งานสร้างสรรค์ ใครชอบแบบไหนและเห็นความสำคัญของการนิรโทษกรรมประชาชนด้วยกันก็ขอให้เลือกไปร่วมงานกันเอง 

นอกจากนี้ยังรับอาสาจุดรับลงรายชื่อรับอาสาจัดกิจกรรมเพิ่มเติม งานนี้จะสำเร็จได้ไม่ใช่เพราะองค์กรที่จัดงานเท่านั้นแต่ต้องอาศัยการมีส่วนร่วมของผู้คนจ านวนมากอย่างที่เคยเป็นมา เพื่อส่งร่างนี้เข้าสภาและไปให้ไกลที่สุดเพื่อคนที่อยู่ในเรือนจำและอาจจะต้องเข้าเรือนจำในไม่กี่วันข้างหน้า โดยพวกเราเชื่อว่ากิจกรรมนี้จะเป็นอีกครั้งที่เราจะได้เห็นการการรวมพลังของประชาชนที่มีความหมายอีกครั้งหนึ่ง”


ด้าน ประกายดาว พฤกษาเกษมสุข จากมูลนิธิผสานวัฒนธรรม (CrCF) กล่าวว่า “ในวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ซึ่งเป็นวันสุดท้ายของแคมเปญนี้ เราจะจัดงานส่งรายชื่อให้ถึงสภา โดยขออนุญาตใช้พื้นที่ที่ลานประชาชน และจะขอเชิญหัวหน้าพรรคการเมืองทุกพรรค มารับข้อเสนอของประชาชนด้วย 

โดยจะมีการยื่นหนังสือเชิญให้กับพรรคเพื่อไทยและพรรคก้าวไกล และวันต่อ ๆ ไปก็จะไปยื่นหนังสือเชิญหัวหน้าพรรคการเมืองอื่นๆ เราอยากเจอทุกคน โดยเฉพาะพรรคเพื่อไทย ที่เป็นแกนนำจัดตั้งรัฐบาลอยู่ตอนนี้ เป็นพรรคที่ล้มลุกคลุกคลานกับเส้นทางต่อสู้เพื่อประชาธิปไตยมาสองทศวรรษ สส. ของพรรค และประชาชนที่สนับสนุนพรรค ต่างถูกจับกุมคุมขังด้วยคดีทางการเมืองเป็นร้อยเป็นพันคน รวมทั้งยังไม่ได้กลับบ้าน ก็หวังว่าจะได้พบ คุณแพทองธาร ชินวัตร ที่หน้าสภาวันที่ 14 กุมภาพันธ์ นี้ เพื่อมารับร่างนี้จากประชาชน"


ขอบคุณภาพและข้อมูล : iLaw